TUUX U TAAL U K'AABÁ KICHE LAS PAILAS.
LE EJIDO KICHÉ LAS PAILAS TIÁN TU NÓJOLIL TI U LÙUMIL CAMPECHÉ, KIALIK LE UCHBEEN MAAKOÒB KA YAX KUCHO'OB TE LÚ'UMA, TAALOÒB BIN LETIOBÉ TAN U MAN U KASTIKO'OB U YIITS LE CHÉ KIALAL CHICOZAPOTE. TUMEN TÍ LE K'INO'OBÓ LE YIITS LE CHE À JACH TA K'AANAN.
KU TSIIKBALTIK JUMP'EEL CHAN MAAK UCH KIMIKÉ YUM PEDRO RUIZ KIALIKÉ KA YAX K'UCHO'OB TÍE LÚMILA, LE YAX BAX TU BEETOÒBÉ U KAXTIKOÒB TUX KEN WEENKO'OB, LETÍE KU TSOLIK BAX TU BETO'OB, TU MISTAJO'OB JUN XEET LUM YAN JAAL TÍ JUMPÈEL CHAN WOOL JÁA.
KA CHAN SASTAJÉ TIJO'OB, MA NACH TÉ TUX TU JEELSUBAOBÓ YAN YÁABACH MUL; LE MÚUL TU YILAJO'OB U UCHBEEN KAAJIL LE MAYAO'OB, BEYTUNÁ MÁ CHAN KAAJÍ, JUMPÈEL JAALBIL NUKUCH KÁA.
LE MAKO'OB KÁAJLÁ TIÉ LU'UMÁ KUXLAJO'OB TI U JÁABIL 1400 TAK 1800 TAANIL TI U SÍIJIL KÍ-ICH KELEN YUM. BÉELAÉ U K'AABÀ "EL PALMAR"
KIALIK XANÉ LE MAAKO'OB KU MEYAJTIK LU YIITS LE CHEOB, KU K'ABEETAL TI U TIAL U CHAAKO'OB JUMPÈEL PAILA. BEYTUNÀ JUMPÈEL K'IINÈ KA LUK'O'OB TIE TUX KU MEYJO'OB, TU B'ATAJO'OB U KUCHIL U MEYJO'OB.
BEYTUNAJ B'A'ATIÉ LE CHAN KAJILÁ KICHE LAS PAILAS.
COMENTARIO.
le t`sibo`ob tie mejen kajalalo`ob jach jat`sut`so`ob yeetel le t`sibo`ob kaotik baaxten ku t`siko`ob u k`aaba beey baax ku mentiko`ob le maako`ob. Le ken xookik jumpel t`sibo`ob le tukul ku bin tie lemen kajalo`ob , yeetel le tukulo`ob ku yoojetic bix ku kuxtalo`ob, maax maak ku yaalik tumen tu tuubsal le yolel tux ku meyanjo`ob le kaajalo`ob ku t`siko`ob u kaaba kichè las pailas.
las historias de las comunidades son hermosas, gracias a estos podemos conocer por que le pusieron los nombres y lo que hacen sus pobladores, además cuando leemos una historia nuestra mente viaja a estos lugares y nos imaginamos como viven sus habitantes, quien hiba a decir que por olvidar una paila la comunidad se llamaría kichè las pailas.
MARTHA CARRILLO BERZUNZA.
0 comentarios:
Publicar un comentario